رتبه بندی جهانی دانشگاهها و جایگاه دانشگاههای ایران-قسمت اول

همان طور که همهٔ ما میدانیم (و شاید برای بعضی ها هم خیلی‌ مهم است!!) سیستمی‌ به عنوان رتبه بندی دانشگاه‌ها وجود دارد.  

نوشتهٔ زیر می‌خواهد به سوالات زیر پاسخ دهد:   

۱. تاریخچه رتبه بندی دانشگاهها چیست؟

۲. دانشگاهها بر اساس چه رابطه یا ضابطه ای رتبه بندی میشوند؟

۳. چقدر باید به رتبه بندی دانشگاه‌ها توجه نشان داد؟

۴. دانشگاه‌های ایران از لحاظ رتبه بندی جهانی‌ در چه وضیعتی قرار دارند؟

۵. معتبر‌ترین دانشگاه‌های دنیا چه دانشگاه هایی هستند؟  

۶. معتبر‌ترین دانشگاه‌های ایران از نقطه نظر جهانی چه دانشگاه هایی هستند؟   

 قسمت اول این نوشته به دو سوال اول پاسخ می دهد و در قسمت های بعد به سایر سوالات پرداخته می شود.   

۱. تاریخچه رتبه بندی دانشگاهها چیست؟

 اولین بار در دنیا موسسه آمریکایی US News & World Report دانشگاه‌های آمریکا را رتبه بندی و اعلام کرد ولی‌ این امر در حد جهانی‌ نبود و پس از آن کشورهای دیگر شروع به گردآوری اطلاعات راجع به دانشگاههای خودشان کردند.   

دو موسسه وجود دارند که آمار هر سالهٔ خود را در مورد رتبه بندی دانشگاه‌ها ارائه میدهند:

1.  دانشگاه شانگهای (Shanghai Jiao tang University)

2.  موسسه انگلیسی تایمز (Times higher education supplement)

 قدیمی‌‌ترین موسسه، موسسه اول یعنی‌ دانشگاه شانگهای از کشور چین است که در سال ۲۰۰۳ با ارائهٔ معیاری برای مقایسه دانشگاههای چینی‌ با دانشگاه‌های کشور‌های دیگر دنیا؛ رتبه بندی را در سطح جهانی‌ مطرح کرد (همان طور که می‌بینید قدمت این رتبه بندی‌ها بیشتر از ۷ سال نیست. در واقع ما در ۶-۵ سال اخیر از رتبه بندی دانشگاه‌ها در محافل ایران می‌شنویم). پس از دانشگاه شانگهای؛ موسسهٔ تایمز در نوامبر ساله ۲۰۰۴ آمار دیگری را از رتبه بندی دانشگاه‌ها در دنیا اعلام کرد. در واقع این ۲ موسسه معتبر‌ترین موسسه‌ها در ارائهٔ آمار‌های مربوط به رتبه بندی دانشگاه‌ها هستند، با ۲ معیار متفاوت.  

۲. دانشگاهها بر اساس چه رابطه یا ضابطه ای رتبه بندی میشوند؟

 جداول زیر این ارزیابی را برای دانشگاه شانگهای و موسسه تایمز نشان میدهند. هر دو موسسه بیشترین امتیاز ۱۰۰ را به عنوان بیشترین امتیاز ممکن در نظر گرفته اند:   

  جدول ارزیابی دانشگاه شانگهای

 

 جدول ارزیابی موسسه تایمز 

  

اگر یک نگاه کلی‌ به دو جدول بیندازیم متوجه تفاوت اساسی در معیار دو موسسه می‌شویم. به طوری که دانشگاه شانگهای به مباحث اکادمیکی اهمیت بیشتری میدهد در حالیکه موسسهٔ تایمز به شهرت دانشگاه و مسائل دیگری اهمیت میدهد. 

 به واقع آمار دانشگاه شانگهای از نظر بسیاری اعتبار بیشتری از موسسهٔ اول دارد. یکی‌ از ایراداتی که به موسسهٔ تایمز وارد میکنند این است که چه کسی‌ و یا چه اعضایی و بر اساس چه معیاری شهرت دانشگاه را ارزیابی میکنند؟ 

 شاید ارائهٔ یک مثال بد نباشد که قضیه را باز تر کنیم. در ساله ۲۰۰۴ دانشگاه مالایا که بزرگترین و قدیمیترین دانشگاه مالزی است توسط موسسهٔ تایمز به عنوانه ۸۹ در جهان رتبه بندی گردید به طوریکه تابلوهای این دانشگاه در تمام شهر کوالالامپور نصب گردید و این افتخار را بسیاری در مالزی جشن گرفتند. اما در سال ۲۰۰۵، دانشجویان هندی و چینی‌ به عنوان دانشجویان محلی و نه بین‌المللی در نظر گرفته شدند. این قضیه باعث شد که رتبه این دانشگاه به ۱۶۹ سقوط کند! در واقع خیلی‌‌ها به آمار متناقض موسسه تایمز در سالهای مختلف ایراد میگیرند.  

اگر بخواهیم اعتبار آمار دانشگاه شانگهای را بسنجیم همین بس که با بازدید یک میلیون نفر از این آمار، یک سوم آنها این آمار را تائید کرده اند، ۶۰%؛ آنها آن را مثبت ارزیابی کرده اند و ۵% از آنها آن را منفی‌ ارزیابی کردند. هر روزه ۲۰۰۰ نفر از این آمار بازدید دارند که در نوع خود آمار بسیار بالایی است. گروهی که به ارزیابی دانشگاه‌ها می‌پردازد، دانشگاه هایی را مورد ارزیابی قرار میدهد که جایزهٔ نوبل و یا جایزه‌های جهان برده باشند، محققین برجسته داشته باشند که به آنها ارجاع شده باشد و یا مقاله هایی در زمینهٔ علوم داشته باشند. به طور کلی‌ ۲۰۰۰ دانشگاه انتخاب میشوند، ۱۰۰۰ تا از آنها رتبه بندی میشوند و لیستی از ۵۰۰ تای‌ آنها نهایتا منتشر میشود. البته به آمار دانشگاه شانگهای نیز ایراذاتی وارد است مثل این که برای بعضی دانشگاهها بدون اینکه مغیارهای بالا را در نظر گرفته باشد؛ آن را به خاظر شهرت جهانی در رتبه مناسبی درجه بندی کرده است (مثلا دانشگاه هاروارد).  

در قسمت های بعد به پاسخ باقی سوالات پرداخته می شود.